W kontekście niedawnego Brexitu i jego konsekwencji w sferze obrotu międzynarodowego, pochodzenie towarów (a zwłaszcza preferencyjne pochodzenie towarów) stało się zagadnieniem często poruszanym. Prawidłowe udokumentowanie pochodzenia towarów może mieć znaczny wpływ na należności celne importera i powodować nie tylko obniżenie, ale w wielu przypadkach także brak konieczności uiszczania należności celnych. Pochodzenie towarów stanowi bowiem, obok wartości celnej oraz klasyfikacji towarów, jeden z elementów kalkulacyjnych cła. Zagadnienie to jest więc bez wątpienia warte uwagi.
Pochodzenie towarów można zdefiniować jako „ekonomiczną” przynależność towaru do danego kraju lub regionu. Jest ono ustalane o tzw. „reguły pochodzenia” czyli zasady (wyrażone w przepisach celnych lub umowach międzynarodowych), które mają na celu dostarczenie informacji o źródle, z którego pochodzi importowany do danego kraju towar. Warto w tym miejscu podkreślić iż kraj, z którego towar został przywieziony, nie musi być krajem pochodzenia danego towaru. Co więcej, krajem pochodzenia towarów może być zarówno kraj, w którym dany towar został „całkowicie uzyskany”, jak i kraj, w którym produkt ten został poddany obróbce lub przetworzeniu według określonych reguł pochodzenia.
Przepisy definiują dwa rodzaje pochodzenia towarów: niepreferencyjne (inaczej standardowe) oraz preferencyjne (specjalne). To drugie stosuje się w ramach porozumień preferencyjnych zawieranych przez Unię Europejską z krajami trzecimi, lub na podstawie preferencji udzielnych przez UE jednostronnie państwom trzecim. Reguły ustalenia pochodzenia preferencyjnego są zwykle bardziej rygorystyczne niż w przypadku pochodzenia niepreferencyjnego i wymagają np. udokumentowania świadectwem EUR.1
Na potrzeby określenia preferencyjnego lub niepreferencyjnego pochodzenia towaru, należy w pierwszej kolejności zdefiniować pojęcia „produkt całkowicie uzyskany” oraz „produkt pochodzący”.
Za „towar całkowicie uzyskany lub wyprodukowany w danym kraju” uznaje się taki, w którego wytworzenie był zaangażowany jeden kraj, bez udziału towarów, które zostały przywiezione z innych krajów. Unijny kodeks celny ściśle określa towary całkowicie uzyskane w danym kraju. Będą to:
- produkty mineralne wydobyte z ziemi lub dna morskiego
- produkty roślinne zebrane w kraju pochodzenia
- żywe zwierzęta urodzone i wyhodowane w kraju pochodzenia,
- produkty uzyskane od żywych zwierząt wyhodowanych w kraju pochodzenia
- produkty uzyskane przez polowanie lub rybołówstwo prowadzone w kraju pochodzenia – zwierzę urodzone w innym kraju uzyskuje pochodzenie kraju, gdzie odbyło się polowanie,
- produkty rybołówstwa morskiego i inne produkty wydobyte z mórz znajdujących się poza morzem terytorialnym tego kraju, dokonywanego przez statki w nim zarejestrowane i pływające pod jego banderą,
- towary wytworzone na pokładzie statków przetwórni z produktów, o których mowa w punkcie wyżej pochodzących z tego kraju, o ile takie statki przetwórnie zostały zarejestrowane w tym kraju i pływają pod jego banderą,
- produkty wydobyte z dna morskiego lub z gruntu pod dnem morskim znajdującym się poza morzem terytorialnym, o ile dany kraj ma prawa wyłączności do eksploatacji tego dna lub gruntu
- odpady i pozostałości powstające w wyniku procesów produkcyjnych oraz towary zużyte, jeśli zostały zebrane w kraju pochodzenia i nadają się wyłącznie do odzyskiwania surowców
- towary wytworzone w kraju pochodzenia wyłącznie z produktów wymienionych we wszystkich wcześniejszych podpunktach
Jeżeli w wytworzenie jakiegoś produktu zaangażowany był więcej niż jeden kraj, towar ten uważa się za pochodzący z kraju, w którym podlegał ostatniej istotnej, ekonomicznie uzasadnionej obróbce lub przetworzeniu, które spowodowało wytworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania danego produktu.
Do celów preferencyjnego traktowania taryfowego, za produkty pochodzące z jednej ze Stron uważa się:
- produkty całkowicie wyprodukowane lub uzyskane w jednej ze Stron (patrz wyżej);
- produkty uzyskane w jednej ze Stron zawierające materiały, które nie zostały w pełni tam uzyskane, pod warunkiem, że materiały te zostały poddane wystarczającej obróbce lub przetworzeniu w danej Stronie; lub
- produkty uzyskane w jednej ze Stron wyłącznie z materiałów zaliczanych do pochodzą
Zasady ustalania niepreferencyjnego pochodzenia towarów.
Niepreferencyjne pochodzenie towarów może być poświadczone informacją na fakturze, oświadczeniem czy oznaczeniem wyrobu. Natomiast w celu udokumentowania niepreferencyjnego pochodzenia towarów należy przedstawić odpowiednie oryginalne świadectwo pochodzenia. Świadectwo takie powinno spełniać następujące warunki:
- musi być wystawione przez wiarygodny organ lub instytucję upoważnione do tego celu w danym kraju,
- musi zawierać dane niezbędne do ustalenia tożsamości towaru, którego dotyczy
- musi jednoznacznie poświadczać, że towar, którego dotyczy, pochodzi z określonego państwa.
Zasady ustalania preferencyjnego pochodzenia towarów.
Skorzystanie z preferencyjnej stawki celnej w imporcie wymaga poświadczenia lub udokumentowania pochodzenia towarów zgodnie z przepisami, które znajdują się w unijnych umowach o wolnym handlu (również w umowie o Handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem) oraz innych unijnych uzgodnieniach preferencyjnych z wykorzystaniem tzw. dowodów pochodzenia. Rodzaj wymaganego dowodu zależy od postanowień konkretnej umowy handlowej, jednak najczęściej stosowanymi dowodami pochodzenia są:
- deklaracja pochodzenia sporządzona przez eksportera na fakturze
- deklaracja na fakturze sporządzona przez „upoważnionego eksportera” lub „zarejestrowanego eksportera”
- świadectwo przewozowe EUR.1 wystawiane na wniosek eksportera na podstawie deklaracji dostawców.
Wystawianie dowodów preferencyjnego pochodzenia jest uzasadnione tylko w przypadku „towarów pochodzących”, wobec których będą stosowane preferencje celne.
